Đậu ván có tác dụng gì mà Đông y và Tây y đều phải gật gù

Đậu ván có tác dụng gì là câu hỏi được nhiều người quan tâm khi nhắc đến loại đậu dân dã nhưng đầy giá trị dinh dưỡng và y học này. Từ lâu, đậu ván đã không chỉ là một nguyên liệu quen thuộc trong ẩm thực mà còn được coi là một vị thuốc quý trong Đông y. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về công dụng của đậu ván dưới cả góc độ y học cổ truyền và hiện đại.

1. Phân biệt đậu ván với các loại đậu khác để tránh nhầm lẫn

Đậu ván là cây thân thảo thuộc họ Đậu, có tên khoa học là Dolichos lablab hoặc Lablab purpureus. Cây đậu ván có thể là dạng thân leo hoặc bụi, lá kép 3 lá chét. Có hai loại phổ biến là đậu ván trắng (hạt màu trắng ngà) và đậu ván tím (hạt màu nâu đen hoặc tím). Hình dáng hạt đậu ván thường dẹt, hình bầu dục, hơi cong.

Để tránh nhầm lẫn, cần phân biệt đậu ván với các loại đậu khác như đậu xanh (hạt tròn, nhỏ, màu xanh), đậu nành (hạt tròn, lớn hơn, màu vàng nhạt), hay đậu rồng (quả có cánh, hạt nhỏ). Các bộ phận của cây đậu ván đều có thể được sử dụng: hạt đậu ván, vỏ quả, hoa và lá. Mỗi bộ phận lại có những công dụng riêng biệt, tạo nên giá trị đa dạng của loại cây này.

2. Góc nhìn Đông y: Đậu ván – vị thuốc quý trong các bài dưỡng tỳ, kiện vị

Theo Đông y, đậu ván có vị ngọt, tính ấm (hoặc bình), không độc. Nó được coi là một vị thuốc có công dụng kiện tỳ, tiêu thực (giúp tiêu hóa), giải thử (giải nhiệt mùa hè), lợi tiểu, và đặc biệt là an thai. Đây là lý do vì sao đậu ván thường được sử dụng trong các bài thuốc bổ tỳ vị, chữa các chứng liên quan đến hệ tiêu hóa.

Nhiều bài thuốc cổ truyền đã sử dụng đậu ván để chữa các bệnh như:

• Tiêu chảy, buồn nôn, nôn mửa: Đậu ván sao vàng, kết hợp với một số vị thuốc khác, giúp cầm tiêu chảy và giảm buồn nôn hiệu quả.
• Cảm nắng, sốt mùa hè: Nước đậu ván sao vàng uống giúp thanh nhiệt, giải khát, phục hồi sức khỏe.
• Khí huyết hư yếu, tỳ vị suy nhược: Đậu ván là một vị thuốc bổ, giúp tăng cường chức năng tỳ vị, cải thiện hấp thu dinh dưỡng.
• An thai: Một số bài thuốc dân gian dùng đậu ván để giúp an thai, giảm các triệu chứng khó chịu khi mang bầu.

Đặc biệt, trong Đông y, đậu ván thường được sao tẩm (sao vàng, sao cháy) để tăng cường công năng chữa bệnh. Đậu ván sao vàng giúp kiện tỳ, đậu ván sao cháy thường dùng để chữa tiêu chảy.

3. Góc nhìn Tây y: Đậu ván – thực phẩm giàu dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe tổng thể

Dưới góc độ Tây y, đậu ván có tác dụng gì được giải thích dựa trên thành phần dinh dưỡng phong phú của nó. Đậu ván là nguồn cung cấp dồi dào protein thực vật, chất xơ hòa tan và không hòa tan, các loại vitamin nhóm B (B1, B2, B3, B6), chất chống oxy hóa (như flavonoid, isoflavone) và các khoáng chất thiết yếu (sắt, magie, kẽm, kali...).

Với thành phần này, đậu ván mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe tổng thể:

• Cải thiện tiêu hóa: Hàm lượng chất xơ cao giúp nhuận tràng, phòng ngừa táo bón và hỗ trợ hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh.
• Giảm cholesterol: Chất xơ hòa tan giúp giảm hấp thu cholesterol xấu (LDL) trong máu, tốt cho tim mạch.
• Ổn định đường huyết: Chất xơ và protein giúp kiểm soát đường huyết, thích hợp cho người bệnh tiểu đường.
• Hỗ trợ tim mạch: Các chất chống oxy hóa và khoáng chất như kali giúp duy trì huyết áp ổn định, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Kháng viêm, kháng khuẩn: Một số nghiên cứu y học hiện đại đã chỉ ra rằng các hợp chất trong đậu ván có khả năng kháng viêm và kháng khuẩn, hỗ trợ cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.

Như vậy, hạt đậu ván có tác dụng gì không chỉ dừng lại ở việc cung cấp năng lượng mà còn là một "siêu thực phẩm" hỗ trợ nhiều chức năng quan trọng của cơ thể.

4. Những ai nên và không nên dùng đậu ván?

Đậu ván có tác dụng gì và liệu có phù hợp với tất cả mọi người?

Đối tượng nên dùng:

• Người có hệ tiêu hóa yếu, hay bị đầy bụng, khó tiêu.
• Người thường xuyên bị tiêu chảy hoặc rối loạn tiêu hóa nhẹ.
• Phụ nữ sau sinh cần bồi bổ sức khỏe và tăng cường chức năng tỳ vị.
• Người lao động ngoài trời nhiều, hay bị nóng trong, say nắng.
• Người muốn bổ sung protein thực vật và chất xơ vào chế độ ăn uống.

Lưu ý với đối tượng không nên dùng hoặc cần thận trọng:

• Người có tỳ vị hư hàn (hay lạnh bụng, tiêu chảy thường xuyên do lạnh): Mặc dù đậu ván tính ấm nhưng nếu sao chưa kỹ hoặc dùng quá nhiều có thể gây khó chịu.
• Trẻ nhỏ: Cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng về liều lượng và cách chế biến phù hợp.
• Người dễ đầy hơi: Dù chứa chất xơ tốt, nhưng một số người nhạy cảm có thể cảm thấy đầy hơi nếu ăn quá nhiều đậu ván.

Quan trọng là sử dụng đậu ván đúng liều lượng, không nên lạm dụng như thuốc chữa bệnh mà chỉ xem nó như một thực phẩm bổ trợ sức khỏe. Uống nước đậu ván nhiều có tốt không cũng cần được cân nhắc, dù có lợi nhưng việc sử dụng quá mức bất kỳ thực phẩm nào cũng có thể gây mất cân bằng dinh dưỡng.

5. Cách sử dụng đậu ván trong đời sống hằng ngày

Đậu ván có tác dụng gì trong ẩm thực và đời sống hàng ngày? Loại đậu này rất đa năng và có thể được chế biến thành nhiều món ăn thức uống ngon miệng và bổ dưỡng:

Trong món ăn:

• Chè đậu ván: Món ăn tráng miệng truyền thống, vừa thơm ngon vừa bổ dưỡng. Chè đậu ván có tác dụng gì ngoài việc giải nhiệt? Nó còn cung cấp năng lượng và chất xơ, hỗ trợ tiêu hóa. Chè đậu ván bao nhiêu calo còn phụ thuộc vào lượng đường và nước cốt dừa, nhưng nhìn chung là món ăn tương đối lành mạnh.
• Hầm canh: Đậu ván có thể hầm cùng xương, rau củ để tạo thành món canh bổ dưỡng.
• Làm sữa đậu ván: Giống như sữa đậu nành, nước đậu ván có thể được chế biến thành sữa thực vật thơm ngon, giàu protein. Uống nước đậu ván có tác dụng gì? Nó cung cấp năng lượng, chất xơ và khoáng chất, đặc biệt tốt cho người ăn chay.

Dùng như trà thảo mộc: Đậu ván sao vàng hạ thổ, sau đó sắc nước đậu ván uống thay trà hàng ngày. Phương pháp này đặc biệt tốt để giải nhiệt, kiện tỳ, hỗ trợ tiêu hóa. Lá đậu ván có tác dụng gì? Lá đậu ván non cũng có thể được dùng như rau ăn, hoặc sắc nước uống để giải nhiệt.

Mẹo bảo quản và chế biến tại nhà:

• Bảo quản: Đậu ván khô nên được bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc.
• Sao chế: Để sao đậu ván tại nhà, bạn rửa sạch hạt, phơi khô, sau đó rang trên chảo nóng với lửa nhỏ cho đến khi hạt chuyển màu vàng đều và có mùi thơm. Hoặc rang đến khi hạt hơi cháy xém để tăng công dụng cầm tiêu chảy.

Gợi ý kết hợp: Để tăng hiệu quả, đậu ván có thể kết hợp với các vị thuốc Đông y khác như Hoài sơn, Ý dĩ để tăng cường tác dụng kiện tỳ, hoặc kết hợp với các loại rau củ trong món ăn hàng ngày.

Như vậy, đậu ván có tác dụng gì không chỉ là một loại thực phẩm bổ dưỡng mà còn là một vị thuốc quý với nhiều lợi ích cho sức khỏe. Từ việc hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường miễn dịch đến khả năng giải nhiệt, đậu ván xứng đáng có mặt trong thực đơn và tủ thuốc gia đình của bạn.