Đồng hồ trang bị đá quý để làm gì? Bí mật nằm ở từng nhịp kim lặng lẽ

Đồng hồ trang bị đá quý để làm gì? Câu hỏi này khiến nhiều người lầm tưởng về mục đích chính của những viên đá nhỏ bé này. Thực tế, vai trò của chúng không chỉ dừng lại ở việc làm đẹp, mà còn ẩn chứa những giá trị kỹ thuật quan trọng, góp phần làm nên sự bền bỉ và chính xác của một chiếc đồng hồ đeo tay.

1. Khám phá nhanh: Vì sao đồng hồ lại cần đến đá quý?

Khi nhắc đến "jewel" trong đồng hồ cơ học, nhiều người nghĩ ngay đến những viên đá quý lấp lánh dùng để trang trí. Tuy nhiên, mục đích ban đầu và quan trọng nhất của việc đồng hồ trang bị đá quý để làm gì lại hoàn toàn khác biệt. Những viên đá này không phải là kim cương hay đá quý tự nhiên có giá trị thương mại lớn như trang sức thông thường. Thay vào đó, chúng thường là chất liệu đá quý trên đồng hồ như ruby tổng hợp hoặc sapphire nhân tạo, được chế tạo đặc biệt để phục vụ cho cơ chế vận hành chính xác của bộ máy đồng hồ.

Tác dụng thật sự của đá quý trong đồng hồ không nằm ở vẻ đẹp bên ngoài mà ẩn sâu trong sự phức tạp của từng bánh răng, trục quay. Chúng đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc đảm bảo đồng hồ hoạt động mượt mà, ổn định và bền bỉ theo thời gian.

2. Vai trò kỹ thuật của đá quý trong bộ máy đồng hồ

Vậy cụ thể, đồng hồ trang bị đá quý để làm gì trong một bộ máy phức tạp? Chúng đóng vai trò là chân kính (bearings) tại các điểm tiếp xúc giữa các chi tiết chuyển động, đặc biệt là các trục quay và bánh răng:

• Giảm ma sát: Đây là vai trò quan trọng nhất. Kim loại khi ma sát với kim loại sẽ tạo ra lực cản và mài mòn. Đá quý có độ cứng rất cao (thường là 9 trên thang Mohs, chỉ sau kim cương), giúp giảm đáng kể ma sát giữa các bánh răng và trục quay, từ đó giúp đồng hồ hoạt động êm ái hơn và ít hao mòn năng lượng.
• Chống mài mòn: Tại những vị trí chịu lực cao và thường xuyên chuyển động như bộ thoát (escapement) – trái tim của bộ máy, đá quý giúp chống lại sự mài mòn, bảo vệ các chi tiết máy quan trọng khỏi bị biến dạng hay hư hỏng theo thời gian.
• Ổn định chuyển động: Nhờ giảm ma sát và chống mài mòn, đá quý giúp ổn định chuyển động của kim và bộ thoát, từ đó duy trì độ chính xác của đồng hồ trong việc giữ thời gian lâu dài.
• Vị trí lắp đá quý: Các viên đá quý này thường được lắp đặt tại các vị trí chiến lược trong bộ máy, như trục của các bánh xe trung gian, trục kim giờ, kim phút, kim giây, và đặc biệt là trong bộ thoát – nơi có các chuyển động va chạm liên tục.

3. Bao nhiêu viên đá là đủ? Đừng hiểu nhầm “càng nhiều càng tốt”

Một hiểu lầm phổ biến khi tư vấn đồng hồ là cho rằng số lượng đá quý càng nhiều thì đồng hồ càng xịn. Thực tế, việc đồng hồ trang bị đá quý để làm gì không phải để đếm số lượng mà là để tối ưu hóa hiệu suất:

• Đồng hồ phổ thông: Đối với một bộ máy cơ học thông thường, số lượng đá quý tiêu chuẩn để đảm bảo vận hành trơn tru và chính xác thường là từ 15 đến 21 viên. Với 17 viên, bộ máy đã có thể hoạt động khá ổn định.
• Đồng hồ cao cấp hoặc phức tạp: Những chiếc đồng hồ cao cấp hoặc có nhiều chức năng phức tạp (như chronograph, lịch vạn niên, múi giờ GMT, tourbillon...) có thể sử dụng lên đến 30–40 viên đá quý hoặc thậm chí nhiều hơn. Số lượng này tăng lên không phải để phô trương mà là do các chức năng phụ đòi hỏi thêm các bánh răng, trục quay và các điểm chịu ma sát, cần thêm chân kính để đảm bảo hoạt động chính xác.
• Hiểu sai phổ biến: Việc cho rằng "càng nhiều đá quý = đồng hồ xịn" là chưa chắc đúng. Chất lượng gia công của bộ máy, thiết kế cơ chế và độ chính xác của từng viên đá mới là yếu tố quyết định giá trị thật sự. Một bộ máy 17 chân kính được gia công tinh xảo vẫn có thể hoạt động tốt hơn một bộ máy 25 chân kính nhưng có chất lượng kém.

4. Đá quý trong đồng hồ có làm tăng giá trị thật sự?

Vậy đồng hồ trang bị đá quý để làm gì liên quan đến giá trị của chúng?

• Tác động đến độ bền, độ chính xác: Rõ ràng, việc sử dụng đá quý giúp giảm ma sát và mài mòn, từ đó kéo dài tuổi thọ của bộ máy và duy trì độ chính xác cao trong thời gian dài. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến giá trị sử dụng và độ tin cậy của chiếc đồng hồ.
• Ảnh hưởng đến giá thành: Quy trình sản xuất và gia công các viên đá quý nhân tạo đạt độ chính xác cao để làm chân kính là một công đoạn phức tạp, đòi hỏi công nghệ và kỹ thuật. Do đó, việc tích hợp chúng vào bộ máy cũng góp phần làm tăng giá thành sản phẩm.
• So sánh với đồng hồ quartz: Đồng hồ quartz (chạy bằng pin) về cơ bản không có nhiều chi tiết chuyển động cơ học như đồng hồ cơ. Do đó, chúng thường sử dụng rất ít hoặc không có đá quý. Nếu có, chúng chỉ được đặt ở một vài điểm ma sát rất nhỏ.
• Đối với đồng hồ trang sức: Ngoài vai trò kỹ thuật, đối với những chiếc đồng hồ đeo tay được thiết kế như một món trang sức (jewelry watch), đá quý (kim cương, ruby tự nhiên, sapphire...) còn đóng vai trò làm đẹp, tăng tính thẩm mỹ, sự sang trọng và giá trị thương hiệu. Tuy nhiên, đây là những viên đá trang trí, khác biệt với chân kính trong bộ máy.

5. Cách nhận biết và chọn đồng hồ có đá quý thật sự “có giá trị”

Để biết đồng hồ trang bị đá quý để làm gì và chọn được một chiếc đồng hồ có chân kính chất lượng, hãy lưu ý:

• Kiểm tra thông số kỹ thuật: Khi mua đồng hồ cơ, hãy tìm hiểu về số lượng "jewels" được ghi trên bộ máy hoặc trong thông số kỹ thuật. Một số lượng chân kính hợp lý (từ 17 đến 25) thường đủ cho các chức năng cơ bản.
• Phân biệt đồng hồ có jewel kỹ thuật và đồng hồ đính đá làm đẹp: Đừng nhầm lẫn giữa các viên đá quý là chân kính trong bộ máy với những viên đá (thường là pha lê, đá tổng hợp kém chất lượng) được đính bên ngoài vỏ hoặc mặt đồng hồ chỉ với mục đích trang trí giá rẻ.
• Mẹo nhỏ: Nên chọn các mẫu đồng hồ đeo tay có bộ máy (movement) từ các hãng sản xuất uy tín, có truyền thống lâu đời và được đánh giá cao về chất lượng như ETA, Miyota, Seiko, Sellita. Những bộ máy này thường sử dụng chân kính chất lượng cao và được lắp ráp chính xác.
• Tránh mua hàng nhái: Cẩn trọng với những chiếc đồng hồ giá rẻ ghi thông số "nhiều đá quý" (ví dụ: "25 Jewels" nhưng lại là đồng hồ nhái) mà không rõ nguồn gốc. Chúng có thể sử dụng các vật liệu kém chất lượng thay thế cho đá quý, hoặc thậm chí không có chân kính ở những vị trí cần thiết, dẫn đến bộ máy nhanh hỏng.

Tóm lại, việc đồng hồ trang bị đá quý để làm gì là một minh chứng cho sự tinh xảo trong kỹ thuật chế tác. Những viên đá này không chỉ giúp giảm ma sát, chống mài mòn, tăng độ chính xác và tuổi thọ cho bộ máy mà còn là biểu tượng của sự phức tạp và chất lượng bên trong. Khi tư vấn đồng hồ, hãy luôn nhớ rằng giá trị thực sự nằm ở công năng chứ không chỉ ở vẻ bề ngoài. Bạn có bất kỳ chiếc đồng hồ đeo tay nào có trang bị đá quý không?