Giật cô hồn là gì mà gây “nội chiến” cả xóm mỗi dịp Rằm tháng Bảy hằng năm

Giật cô hồn là gì? Cụm từ này không còn xa lạ với người dân Việt Nam, đặc biệt là mỗi khi đến tháng 7 âm lịch - tháng cô hồn. Đây là một tập tục dân gian gắn liền với nghi lễ cúng cô hồn, thể hiện tín ngưỡng tâm linh và lòng từ bi của người Việt. Tuy nhiên, theo thời gian, tập tục này dần biến tướng, từ một nghi thức mang ý nghĩa tốt đẹp trở thành màn tranh giành náo loạn, gây ra nhiều tranh cãi. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về giật cô hồn là gì và làm thế nào để thực hiện nghi lễ này một cách văn minh, giữ trọn ý nghĩa ban đầu.

1. Giật cô hồn là gì? Giải mã nguồn gốc và ý nghĩa

Trong văn hóa dân gian Việt Nam, giật cô hồn là hành động tranh giành các lễ vật sau khi gia chủ cúng tế cho các linh hồn không nơi nương tựa, còn gọi là cô hồn, vào tháng cô hồn là gì – tháng 7 âm lịch. Nguồn gốc của tục lệ này xuất phát từ nghi lễ cúng cô hồn, hay còn gọi là bố thí chẩn tế. Mục đích chính là để phát chẩn, bố thí cho các linh hồn lang thang, giúp họ không còn đói khát, từ đó xua đuổi xui xẻo và tích đức cho gia chủ.

Theo quan niệm, những linh hồn này không có người thân cúng bái nên rất đói khổ, việc cúng tế và phân phát đồ ăn sẽ giúp họ được no đủ. Hành động giựt cô hồn ban đầu mang ý nghĩa nhận lộc từ những linh hồn này, coi đó là sự ban ơn và may mắn. Tuy nhiên, theo thời gian, ý nghĩa này dần thay đổi và biến tướng.

2. Vì sao lại “giật cô hồn”? Từ nghi lễ tâm linh đến màn tranh giành náo loạn

Phong tục giật cô hồn ngày mấy thường diễn ra vào các ngày trong tháng 7 âm lịch, nhưng phổ biến nhất là ngày rằm. Quan niệm dân gian cho rằng, "càng giật được nhiều, càng may mắn", hoặc "giật được lộc sẽ xua đuổi vận đen". Điều này khiến cho tập tục này không còn chỉ là nhận lộc mà trở thành một cuộc tranh giành khốc liệt.

Thực trạng này đã biến nghi lễ tâm linh thành một "trận chiến" thực sự, nơi người lớn, trẻ con, và cả những người xa lạ cùng chen lấn, hò hét để giành giật đồ cúng. Đồ lễ, bao gồm bánh kẹo, tiền lẻ, gạo, muối... bị ném từ trên cao hoặc đặt ở những nơi dễ tiếp cận, khiến cảnh tượng trở nên hỗn loạn. Điều này đã làm mất đi ý nghĩa ban đầu của một nghi lễ tâm linh, thay vào đó là sự hỗn loạn và mất trật tự.

3. “Nội chiến” cả xóm – Khi phong tục trở thành cuộc chiến không hồi kết

Tục giật cô hồn vốn là một nghi lễ tâm linh mang ý nghĩa tốt đẹp, nhưng đã dần biến tướng thành một cuộc chiến tranh giành đồ cúng. Hiện tượng này không chỉ gây ra những tình huống dở khóc dở cười mà còn làm rạn nứt tình làng nghĩa xóm.

Việc giật cô hồn đã tạo ra những cuộc “nội chiến” không đáng có ngay trong khu phố, xóm làng. Người ném đồ thì bị chỉ trích, người giật không được thì ấm ức, giận dỗi. Tình trạng này khiến hàng xóm mâu thuẫn, xô xát chỉ vì một chút lộc cúng, làm mất đi sự hòa thuận, gắn kết vốn có của cộng đồng.

Hệ lụy từ “cuộc chiến” không hồi kết

• Mất an ninh trật tự: Cảnh chen lấn, xô đẩy, hò hét diễn ra phổ biến, gây mất trật tự công cộng và có thể dẫn đến những tai nạn đáng tiếc.
• Lãng phí và mất vệ sinh: Sau khi giật cô hồn kết thúc, khu vực cúng thường trở nên "tan tành trận địa" với rác thải, đồ ăn bị giẫm đạp, gây mất vệ sinh môi trường.
• Nỗi khổ của gia chủ: Nhiều gia chủ cảm thấy đau đầu vì cảnh tượng hỗn loạn sau khi cúng. Họ muốn làm theo phong tục nhưng lại không muốn tạo ra cảnh tranh giành, xô xát, gây khó xử cho bản thân và hàng xóm.

4. Góc nhìn văn hóa: Nét đẹp hay hành vi nên điều chỉnh?

Tục giật cô hồn từ lâu đã là một phần của văn hóa dân gian Việt Nam, xuất phát từ lòng từ bi, mong muốn bố thí cho những linh hồn không nơi nương tựa. Tuy nhiên, theo thời gian, hành vi này đã dần biến tướng, trở thành một vấn đề đáng bàn luận trong xã hội hiện đại.

Về bản chất, tục giật cô hồn mang ý nghĩa tốt đẹp, thể hiện sự san sẻ, giúp đỡ những linh hồn đói khổ. Đây là một nét đẹp tâm linh, giúp con người tích đức và cầu mong sự bình an. Tuy nhiên, khi hành động giật cô hồn trở nên quá khích, chen lấn, xô đẩy, nó đã làm mất đi ý nghĩa ban đầu. Hành vi này không còn là nhận lộc may mắn mà đã trở thành sự tranh giành vật chất, thiếu văn minh.

Thực tế cho thấy, việc giật cô hồn đã gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực:

• Mất an ninh trật tự: Gây ra cảnh hỗn loạn, xô xát, thậm chí là tai nạn.
• Lãng phí: Đồ cúng bị giẫm đạp, vứt bừa bãi, gây mất vệ sinh môi trường.
• Mâu thuẫn cộng đồng: Gia đình, hàng xóm có thể mâu thuẫn vì tranh giành lộc.

Để bảo tồn nét đẹp văn hóa này, việc điều chỉnh hành vi là rất cần thiết. Thay vì "giật", gia chủ có thể thay thế bằng những cách phát lộc văn minh hơn như phát tay, xếp hàng, hay đơn giản là đặt lộc phẩm ở nơi dễ lấy một cách trật tự. Điều này sẽ giữ trọn vẹn ý nghĩa của nghi thức mà vẫn đảm bảo sự an toàn và văn minh cho cộng đồng.

5. Cách cúng cô hồn văn minh, tránh “nội chiến” mà vẫn trọn ý nghĩa

Để giữ gìn ý nghĩa tốt đẹp của nghi lễ cúng cô hồn mà không gây ra cảnh hỗn loạn, gia chủ có thể áp dụng một số cách làm sau:

• Phát lộc nhẹ nhàng: Thay vì ném đồ, bạn có thể chia lộc phẩm thành từng phần nhỏ và phát tận tay cho những người đến nhận.
• Sắp xếp theo thứ tự: Hướng dẫn mọi người xếp hàng để nhận lộc một cách trật tự, đảm bảo ai cũng có phần.
• Chuẩn bị mâm cúng đúng tục lệ: Mâm cúng nên có đầy đủ gạo, muối, cháo trắng, bánh kẹo... và không cần phải quá cầu kỳ để tránh sự tranh giành.

Vai trò của chính quyền địa phương và truyền thông trong việc hướng dẫn, tuyên truyền về một nghi lễ cúng cô hồn văn minh là rất quan trọng. Bằng cách này, chúng ta có thể giữ gìn được nét đẹp truyền thống mà không làm mất đi giá trị nhân văn của nó. Tóm lại, việc hiểu rõ giật cô hồn là gì và điều chỉnh hành vi phù hợp là cách tốt nhất để bảo tồn một nét văn hóa đẹp của dân tộc.