Ổn áp có hiện tượng kêu tạch tạch liên tục là do đâu? Có cần xử gấp không

Ổn áp là một thiết bị điện quen thuộc, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ các thiết bị điện trong gia đình. Nó giúp ổn định điện áp đầu vào, đảm bảo các thiết bị hoạt động ở mức điện áp phù hợp (thường là 220V) ngay cả khi điện lưới chập chờn, tăng hoặc giảm đột ngột. Tuy nhiên, nếu một ngày bạn nghe thấy ổn áp có hiện tượng kêu tạch tạch liên tục, bạn có thể sẽ băn khoăn liệu đó có phải là dấu hiệu của sự cố hay không. Bài viết này Điện máy Htech sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên lý hoạt động của ổn áp, lý giải nguyên nhân của tiếng kêu "tạch tạch" và đưa ra những lời khuyên hữu ích để bạn có thể tự kiểm tra, xử lý tại nhà hoặc biết khi nào cần gọi thợ.

1. Nguyên lý hoạt động của ổn áp trong gia đình

Để hiểu tại sao ổn áp lại phát ra tiếng kêu, trước hết chúng ta cần nắm rõ nguyên lý hoạt động của ổn áp. Ổn áp hoạt động dựa trên nguyên lý cảm ứng điện từ. Cấu tạo cơ bản của một chiếc ổn áp gia đình bao gồm:

• Biến áp xuyến: Là một cuộn dây đồng được quấn trên lõi thép hình xuyến. Đây là thành phần chính giúp biến đổi điện áp.

• Chổi than (cơ cấu quét): Một chổi than được gắn trên một con lăn, có thể di chuyển trên bề mặt của cuộn dây biến áp.

• Mạch điều khiển: Đây là "bộ não" của ổn áp, có nhiệm vụ đo lường điện áp đầu vào.

Quá trình ổn định điện áp diễn ra như sau:

• Mạch điều khiển liên tục theo dõi điện áp từ nguồn điện lưới.

• Khi điện áp đầu vào tăng hoặc giảm, mạch điều khiển sẽ gửi tín hiệu đến động cơ servo.

• Động cơ servo sẽ điều khiển chổi than di chuyển trên bề mặt của cuộn dây biến áp, thay đổi số vòng dây đang được sử dụng.

• Khi chổi than di chuyển đến vị trí phù hợp, điện áp đầu ra sẽ được điều chỉnh về mức ổn định (220V).

Quá trình này diễn ra hoàn toàn tự động và liên tục. Khi điện áp lưới không ổn định, chổi than sẽ di chuyển liên tục, và đó là lúc phát ra tiếng kêu "tạch tạch".

2. Ổn áp có hiện tượng kêu tạch tạch liên tục là bình thường hay báo lỗi?

Tại sao ổn áp kêu tạch tạch? Tiếng kêu "tạch tạch" từ ổn áp có thể là dấu hiệu bình thường hoặc báo lỗi, tùy thuộc vào cường độ và tần suất của tiếng kêu.

• Trường hợp bình thường: Khi điện áp đầu vào dao động nhẹ (như khi các thiết bị công suất lớn trong nhà hoạt động, ví dụ: máy điều hòa, tủ lạnh, máy bơm nước), mạch điều khiển sẽ ra lệnh cho chổi than di chuyển để điều chỉnh điện áp. Tiếng kêu "tạch tạch" chính là âm thanh do cơ cấu chổi than và rơ-le hoạt động. Đây là một hiện tượng hoàn toàn bình thường và cho thấy ổn áp của bạn đang làm việc hiệu quả.

• Trường hợp báo lỗi: Nếu tiếng kêu "tạch tạch" xảy ra với tần suất liên tục, kéo dài và không dứt, đặc biệt là khi điện áp đầu vào không có dấu hiệu dao động, đó có thể là dấu hiệu của một số sự cố.

3. Những nguyên nhân phổ biến khiến ổn áp phát tiếng động

Tiếng kêu bất thường từ ổn áp có thể xuất phát từ một trong những nguyên nhân sau:

• Điện áp đầu vào quá thấp hoặc quá cao: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Khi điện áp lưới điện quá yếu (dưới 150V) hoặc quá mạnh (trên 250V), mạch điều khiển của ổn áp sẽ hoạt động liên tục để cố gắng điều chỉnh điện áp về mức an toàn. Khi đó, chổi than sẽ di chuyển liên tục trên cuộn dây, gây ra tiếng kêu "tạch tạch liên tục" và có thể cả tiếng "ro ro" của động cơ servo.

• Hỏng mạch điều khiển: Mạch điều khiển bị hỏng có thể gửi tín hiệu sai, khiến chổi than di chuyển một cách không cần thiết, ngay cả khi điện áp đầu vào ổn định.

• Lão hóa chổi than: Sau một thời gian sử dụng, chổi than có thể bị mòn hoặc kẹt, dẫn đến tiếng kêu to hơn hoặc không dứt.

• Hỏng động cơ servo: Động cơ servo có thể bị hỏng hoặc kẹt, khiến nó không thể di chuyển trơn tru, gây ra tiếng ồn lớn và liên tục.

• Mạch rơ-le bị hỏng: Đối với một số loại ổn áp, khi điện áp quá cao, mạch rơ-le sẽ tự động ngắt điện để bảo vệ thiết bị. Nếu rơ-le bị hỏng hoặc hoạt động không ổn định, nó có thể đóng/ngắt liên tục, gây ra tiếng kêu "tạch tạch". Đây cũng là lý do vì sao LiOA tự ngắt điện. Khi điện áp quá cao, ổn áp LiOA sẽ tự động ngắt điện để bảo vệ các thiết bị. Sau khi điện áp ổn định, nó sẽ tự động đóng lại.

Lioa 10KVA tiêu thụ bao nhiêu điện? Về mức tiêu thụ điện, ổn áp LiOA 10KVA là công suất tối đa mà nó có thể cung cấp, chứ không phải là mức tiêu thụ điện năng. Mức tiêu thụ điện của ổn áp rất nhỏ, thường chỉ khoảng 5−10 công suất hoạt động. Tức là, nếu ổn áp đang hoạt động với công suất 1000W, nó sẽ tiêu thụ thêm khoảng 50−100W điện năng.

4. Cách kiểm tra và sửa lỗi đơn giản tại nhà

• Nếu ổn áp của bạn kêu liên tục, bạn có thể thực hiện một số bước kiểm tra sau để xác định nguyên nhân:

• Kiểm tra nguồn điện đầu vào: Sử dụng một đồng hồ vạn năng để đo điện áp đầu vào của ổn áp. Nếu điện áp quá thấp hoặc quá cao, hãy chờ cho đến khi điện áp ổn định trở lại. Nếu tiếng kêu biến mất, thì đó là nguyên nhân.

• Rút phích cắm và cắm lại: Rút phích cắm của ổn áp ra khỏi nguồn điện và cắm lại sau vài phút. Đôi khi, việc này có thể giúp ổn áp khởi động lại và hoạt động ổn định.

• Kiểm tra chổi than: Ngắt điện hoàn toàn, sau đó mở nắp ổn áp để kiểm tra chổi than. Xem chổi than có bị mòn quá nhiều hoặc có bị kẹt không. Nếu chổi than bị mòn, bạn cần thay thế.

• Vệ sinh máy: Ngắt điện và dùng cọ mềm hoặc máy thổi bụi để làm sạch bụi bẩn bên trong ổn áp. Bụi bẩn có thể là nguyên nhân gây kẹt chổi than hoặc hỏng mạch điện.

5. Khi nào cần gọi thợ để thay mới hoặc bảo trì?

Nếu bạn đã thực hiện các bước kiểm tra trên mà tiếng kêu "tạch tạch" vẫn không dứt, hoặc ổn áp có các dấu hiệu sau, bạn nên gọi thợ hoặc thay thế máy mới:

• Ổn áp không còn khả năng ổn định điện áp, điện áp đầu ra vẫn chập chờn.

• Ổn áp phát ra tiếng kêu lớn, bất thường và có mùi khét.

• Ổn áp bị nóng quá mức bình thường.

• Chổi than đã bị mòn quá mức và không thể tự thay thế.

• Khi ổn áp đã sử dụng trong một thời gian dài (trên 10 năm) và thường xuyên gặp sự cố.

Tóm lại, ổn áp có hiện tượng kêu tạch tạch liên tục có thể là một dấu hiệu bình thường của quá trình điều chỉnh điện áp. Tuy nhiên, nếu nó xảy ra liên tục, kéo dài và không dứt, bạn nên kiểm tra và xử lý ngay để bảo vệ các thiết bị điện trong gia đình.