Rượu vang có hạn sử dụng không mà người uống lại bảo “càng cũ càng ngon”

Rượu vang có hạn sử dụng không? Đây là câu hỏi mà nhiều người yêu vang thường thắc mắc. Khác với các loại thực phẩm thông thường, việc xác định hạn sử dụng rượu vang có phần phức tạp hơn. Bài viết này sẽ đi sâu vào những lầm tưởng phổ biến, cung cấp thông tin khoa học và hướng dẫn chi tiết về cách bảo quản để bạn luôn thưởng thức rượu vang ở trạng thái tốt nhất.

1. Rượu vang có hạn sử dụng không?

Trong ngành thực phẩm và đồ uống, “hạn sử dụng” thường được hiểu là thời điểm mà sau đó sản phẩm không còn an toàn hoặc đạt chất lượng tối ưu để tiêu thụ. Vậy, rượu vang có hạn sử dụng không theo định nghĩa này?

Thực tế, rất ít chai rượu vang được ghi rõ hạn sử dụng của rượu vang trên nhãn mác, tùy thuộc vào luật pháp của từng quốc gia. Thay vào đó, ngành công nghiệp rượu vang thường phân biệt giữa "thời điểm ngon nhất để uống" (drink window) và "hạn sử dụng". 

"Drink window" là khoảng thời gian mà rượu vang đạt đỉnh cao về hương vị và cấu trúc, mang lại trải nghiệm tốt nhất cho người thưởng thức. Trong khi đó, việc rượu vang "hết hạn" lại mang ý nghĩa khác, thường liên quan đến việc chất lượng bị suy giảm nghiêm trọng, không còn phù hợp để uống.

2. Vì sao có lời đồn rượu vang càng để lâu càng ngon?

Nhiều người tin rằng rượu vang để được bao lâu thì càng ngon, và quan niệm "rượu cũ là rượu ngon" đã tồn tại từ lâu. Nguồn gốc của quan niệm này xuất phát từ việc một số loại rượu vang thực sự phát triển phức hợp hơn về hương vị và cấu trúc khi được lão hóa đúng cách.

Quá trình “lão hóa” (aging) của rượu vang là một chuỗi các phản ứng hóa học phức tạp diễn ra bên trong chai khi tiếp xúc với một lượng oxy rất nhỏ qua nút chai. Trong quá trình này, các hợp chất tannin mềm đi, axit tích hợp hơn, và các hương vị sơ cấp (từ nho) chuyển hóa thành hương vị thứ cấp và tersi (như da thuộc, nấm, thuốc lá, đất ẩm). Điều này tạo nên sự phức tạp và chiều sâu mà một chai vang trẻ không thể có được. 

Tuy nhiên, chỉ một tỷ lệ nhỏ rượu vang trên thế giới thực sự ngon hơn khi để lâu, thường là những chai có cấu trúc tốt, nồng độ tannin và axit cao, như Cabernet Sauvignon, Nebbiolo hay một số loại vang ngọt.

3. Không phải rượu nào để lâu cũng “thành tiên”

Quan trọng là phải hiểu rằng không phải loại rượu nào cũng có khả năng lão hóa tốt. Đại đa số rượu vang trên thị trường được sản xuất để uống liền (drink now) trong vòng vài năm đầu sau khi đóng chai. Chỉ một số ít được xếp vào nhóm rượu vang để lâu (age-worthy).

Các yếu tố quyết định khả năng “ngon hơn theo thời gian” bao gồm: giống nho (ví dụ: Cabernet Sauvignon, Syrah, Nebbiolo, Riesling, Chardonnay), nồng độ tannin (chất chát), độ axit cao, và phương pháp ủ (ví dụ: ủ trong thùng gỗ sồi). Nếu giữ quá lâu một chai rượu vang không có tiềm năng lão hóa, tác hại sẽ là mất đi hương vị tươi mới ban đầu, trở nên chua, hăng, hoặc thậm chí là hỏng hoàn toàn. Điều này minh chứng rằng việc hiểu rõ rượu vang có hạn sử dụng không là rất quan trọng để tránh lãng phí.

4. Rượu vang bảo quản như thế nào để giữ được chất lượng?

Để kéo dài tuổi thọ và giữ được chất lượng tốt nhất, việc cách bảo quản rượu vang đóng vai trò then chốt. Các yếu tố cần thiết bao gồm:

• Nhiệt độ ổn định: Lý tưởng nhất là khoảng 12-18°C (55-65°F) cho tất cả các loại rượu vang. Biến động nhiệt độ đột ngột là kẻ thù của rượu vang.
• Tránh ánh sáng: Đặc biệt là ánh sáng mặt trời và đèn huỳnh quang, chúng có thể làm hỏng rượu bằng cách tạo ra các phản ứng hóa học không mong muốn.
• Độ ẩm phù hợp: Khoảng 70% độ ẩm giúp nút chai không bị khô và co lại, ngăn chặn oxy xâm nhập quá mức.
• Vị trí đặt chai: Chai nên được đặt nằm ngang để giữ nút chai luôn ẩm, trừ những chai có nắp vặn hoặc nút chai tổng hợp.

Sự khác biệt giữa tủ rượu chuyên dụng, hầm rượu truyền thống và việc bảo quản ở nhà là rất lớn. Tủ rượu và hầm rượu được thiết kế để kiểm soát chặt chẽ các yếu tố trên. Đối với việc bảo quản ở nhà, hãy tìm một nơi tối, mát mẻ, ít rung động.

Dưới đây là mốc thời gian tham khảo cho từng loại rượu vang, nhưng hãy nhớ rằng đây chỉ là ước tính và rượu vang có hạn sử dụng không vẫn tùy thuộc vào từng chai cụ thể:

• Rượu vang trắng và hồng đa số: 1-3 năm.
• Rượu vang đỏ nhẹ/trái cây: 2-5 năm.
• Rượu vang đỏ đậm/tannin cao: 5-10 năm, hoặc hơn đối với một số loại đặc biệt.
• Rượu vang sủi (Champagne, Prosecco): 1-5 năm tùy loại.
• Rượu vang ngọt và vang cường hóa (Port, Sherry): Có thể giữ được rất lâu, thậm chí hàng thập kỷ.

5. Cách nhận biết một chai vang đã “hết hạn” hoặc bị hỏng

Mặc dù rượu vang có hạn sử dụng không là một khái niệm linh hoạt, nhưng có những dấu hiệu rõ ràng cho thấy một chai vang đã không còn uống được:

Bằng mắt:

• Màu sắc thay đổi: Vang trắng có thể chuyển sang màu vàng sẫm hoặc nâu hổ phách. Vang đỏ có thể chuyển sang màu nâu cam gạch.
• Có cặn lạ: Một ít cặn lắng là bình thường ở vang đỏ già, nhưng nếu có vẩn đục, sợi nấm hoặc tinh thể lớn, đó có thể là dấu hiệu hỏng.
• Nút chai đẩy ra ngoài: Điều này cho thấy rượu đã bị quá nhiệt và giãn nở.

Bằng mùi:

• Mùi giấm hoặc chua: Mùi acetic acid mạnh mẽ cho thấy rượu đã bị oxy hóa nghiêm trọng.
• Mùi ẩm mốc, bìa cứng ướt (Corked/TCA): Do nút chai bị nhiễm khuẩn.
• Mùi lưu huỳnh, trứng thối: Do quá trình khử oxy không mong muốn.

Bằng vị:

• Vị chua gắt, đắng, hăng: Mất đi hương vị trái cây tươi, chỉ còn vị chua hoặc đắng khó chịu.
• Vị nhạt nhẽo, vô vị: Rượu đã mất đi sự sống động.

Khi nghi ngờ rượu vang không còn uống được, tốt nhất là không nên mạo hiểm. Một số mẹo thử rượu đơn giản cho người không chuyên là rót một ít vào ly và ngửi kỹ. Nếu có bất kỳ mùi lạ nào, hãy thử nếm một chút. Nếu vị cũng không ổn, hãy bỏ đi.

Tóm lại, câu trả lời cho việc rượu vang có hạn sử dụng không là "có", nhưng nó không theo kiểu "ngày hết hạn" thông thường như thực phẩm. Thay vào đó, nó liên quan đến chất lượng và khả năng thưởng thức tốt nhất của chai rượu. Việc hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng và áp dụng cách bảo quản rượu vang đúng đắn sẽ giúp bạn luôn có những trải nghiệm tuyệt vời với thế giới rượu vang phong phú này.