Tác dụng nước mắt khi cảm xúc trở thành công cụ “giải độc” cho cơ thể

Tác dụng nước mắt không chỉ đơn thuần là biểu hiện của nỗi buồn hay niềm vui, mà còn là một cơ chế sinh học phức tạp với nhiều vai trò quan trọng đối với sức khỏe thể chất và tinh thần của con người. Từ việc bảo vệ đôi mắt đến việc giải tỏa cảm xúc, giọt nước mắt mang trong mình nhiều bí ẩn mà khoa học vẫn đang khám phá. Vậy, nước mắt có tác dụng gì và nại sao lại có nước mắt? Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những lợi ích của nước mắt và làm rõ những lầm tưởng xoay quanh nó.

1. Nước mắt – Không chỉ là biểu hiện của cảm xúc

Trước khi tìm hiểu sâu về tác dụng nước mắt, hãy cùng phân loại và khám phá vai trò cơ bản của chúng.

Phân loại nước mắt: nước mắt cơ bản, phản xạ và cảm xúc

• Nước mắt cơ bản (Basal tears): Đây là loại nước mắt được tiết ra liên tục với một lượng nhỏ để giữ cho bề mặt nhãn cầu ẩm ướt, bôi trơn và bảo vệ mắt khỏi bụi bẩn.
• Nước mắt phản xạ (Reflex tears): Được sản xuất khi mắt tiếp xúc với các chất kích thích như khói, bụi, hành tây, hoặc khi bị chấn thương. Mục đích chính là rửa trôi tác nhân gây hại.
• Nước mắt cảm xúc (Emotional tears): Là loại nước mắt chảy ra khi chúng ta trải qua các cung bậc cảm xúc mạnh mẽ như vui, buồn, tức giận, thất vọng, hay cảm động.

Vai trò sinh học cơ bản: làm ẩm mắt, rửa trôi bụi bẩn, chống nhiễm khuẩn

• Làm ẩm và bôi trơn nhãn cầu, giúp mắt không bị khô và tránh tổn thương khi chớp mắt.
• Rửa trôi các hạt bụi, dị vật và vi khuẩn bám vào mắt, giúp giữ đôi mắt luôn sạch sẽ.
• Chứa enzyme lysozyme và các kháng thể khác, có khả năng tiêu diệt vi khuẩn, chống nhiễm trùng, đây là một tác dụng nước mắt cực kỳ quan trọng trong bảo vệ thị lực.

2. Nước mắt cảm xúc và mối liên hệ với sức khỏe tinh thần

Tác dụng nước mắt trong việc giải tỏa cảm xúc là một trong những khía cạnh được quan tâm nhất.

• Cơ chế thần kinh khi khóc: giải phóng hormone căng thẳng (cortisol, adrenaline) Khi chúng ta trải qua căng thẳng hoặc cảm xúc mạnh, cơ thể sẽ sản xuất các hormone căng thẳng như cortisol và adrenaline. Việc khóc được xem là một cơ chế tự nhiên giúp cơ thể giải phóng những hormone này, từ đó giảm bớt gánh nặng tâm lý. Đây chính là một trong những lợi ích của nước mắt quan trọng nhất.
• Khóc như một cách xả stress tự nhiên, không cần thuốc Việc kìm nén cảm xúc có thể dẫn đến căng thẳng tích tụ và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Khóc là một cách tự nhiên và hiệu quả để xả stress, giúp cơ thể và tâm trí phục hồi sau những áp lực.

3. Giọt nước mắt – Công cụ “giải độc” mà cơ thể âm thầm kích hoạt

Không chỉ dừng lại ở vai trò cảm xúc, tác dụng nước mắt còn mở rộng đến khả năng "thanh lọc" cơ thể.

• Nước mắt cảm xúc chứa các chất độc tích tụ khi căng thẳng: mangan, prolactin,… Nghiên cứu của nhà hóa sinh học William Frey đã chỉ ra rằng nước mắt cảm xúc có chứa nhiều loại protein, hormone và các chất hóa học khác, bao gồm mangan và prolactin. Sự hiện diện của các chất này cho thấy nước mắt cảm xúc có thể là một cơ chế giúp cơ thể bài tiết các sản phẩm phụ của căng thẳng.
• So sánh nước mắt cảm xúc với nước mắt phản xạ – khác biệt về thành phần Thành phần hóa học của nước mắt cảm xúc khác biệt đáng kể so với nước mắt phản xạ hoặc nước mắt cơ bản. Nước mắt cảm xúc chứa nhiều protein hơn, bao gồm leucine enkephalin (một loại opioid tự nhiên giúp giảm đau) và hormone adrenocorticotropic (ACTH), đều liên quan đến phản ứng căng thẳng của cơ thể.
• Tác dụng sinh học thật sự của nước mắt với hệ miễn dịch và thần kinh Việc khóc giúp giảm bớt lượng hormone căng thẳng trong cơ thể, từ đó có thể gián tiếp hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn. 

4. Khi nào khóc là tốt, và khi nào là dấu hiệu cần lưu ý?

Mặc dù tác dụng nước mắt là rất lớn, nhưng không phải lúc nào việc khóc cũng là dấu hiệu tốt.

Lợi ích của việc khóc đúng lúc – cân bằng cảm xúc, chữa lành tâm lý: 

Khóc là một phần tự nhiên của quá trình xử lý cảm xúc, giúp chúng ta đối mặt, chấp nhận và vượt qua những khó khăn. Việc cho phép bản thân được khóc khi buồn, thất vọng hay bị tổn thương là một cách lành mạnh để giải tỏa, giúp cân bằng cảm xúc và chữa lành tâm lý.

Tình trạng khóc kéo dài, khó kiểm soát: 

Nếu tình trạng khóc xảy ra quá thường xuyên, kéo dài mà không có lý do rõ ràng, khó kiểm soát, hoặc đi kèm với các triệu chứng khác như mất ngủ, chán ăn, mất hứng thú với mọi thứ, đó có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe tâm thần như trầm cảm, rối loạn lo âu.

Làm sao để phân biệt khóc “giải độc” và khóc do bệnh lý? 

Để phân biệt, bạn cần chú ý đến tần suất, cường độ và nguyên nhân của việc khóc, cũng như các triệu chứng đi kèm. Khóc "giải độc" thường mang lại cảm giác nhẹ nhõm sau đó, trong khi khóc do bệnh lý thường đi kèm với cảm giác tuyệt vọng, buồn bã kéo dài và ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày. Việc này cũng giúp chúng ta hiểu rằng tác hại của nước mắt thực chất là sự kìm nén cảm xúc dẫn đến các bệnh lý tâm thần, chứ không phải bản thân nước mắt là xấu. 

Ngoài ra, cũng có nhiều người thắc mắc nước mắt có hại cho da không hay nước mắt có phải là máu không. Trên thực tế, nước mắt không gây hại cho da và chắc chắn không phải là máu, nó là một chất lỏng trong suốt được tiết ra từ tuyến lệ.

5. Cách khai thác sức mạnh chữa lành từ nước mắt một cách lành mạnh

Hiểu được tác dụng nước mắt, chúng ta có thể chủ động khai thác sức mạnh này.

• Không kìm nén cảm xúc – học cách chấp nhận và giải tỏa Điều quan trọng nhất là không nên kìm nén cảm xúc. Hãy cho phép bản thân được buồn, được tức giận, được thất vọng và được khóc khi cần.
• Những hoạt động giúp “mở khóa” nước mắt: viết nhật ký, xem phim cảm động, thiền định,… Nếu bạn cảm thấy khó khóc hoặc muốn khóc để giải tỏa nhưng không biết bắt đầu từ đâu, hãy thử các hoạt động có thể giúp "mở khóa" nước mắt một cách tự nhiên. 

Kết luận, tác dụng nước mắt vượt xa những gì chúng ta thường nghĩ. Từ việc bảo vệ đôi mắt khỏi tác nhân gây hại đến việc đóng vai trò quan trọng trong việc giải tỏa căng thẳng và "thanh lọc" cảm xúc, giọt nước mắt là một cơ chế sinh học kỳ diệu. Hiểu và chấp nhận vai trò của nước mắt sẽ giúp chúng ta có cái nhìn tích cực hơn về sức khỏe tinh thần và thể chất của chính mình.