Tiếng ồn trắng có giúp tập trung không? Tiết lộ kết quả gây "tranh cãi"

Tiếng ồn trắng có giúp tập trung không? Trong thế giới hiện đại đầy rẫy những âm thanh xao nhãng, từ tiếng còi xe inh ỏi đến những cuộc trò chuyện ồn ào, con người luôn tìm kiếm những giải pháp để cải thiện sự tập trung và chất lượng giấc ngủ. Một trong những phương pháp được nhắc đến nhiều nhất chính là sử dụng tiếng ồn trắng (white noise). Nhưng liệu tiếng ồn trắng có thực sự hiệu quả như lời đồn? Liệu nó có mang lại những rủi ro tiềm ẩn hay không? Bài viết này Điện máy Htech sẽ đi sâu vào những bí ẩn xung quanh loại âm thanh đặc biệt này, từ nguyên lý hoạt động cho đến những kết quả nghiên cứu gây "tranh cãi" mà bạn cần biết.

1. Tiếng ồn trắng có giúp tập trung không theo nghiên cứu?

Đây là câu hỏi được đặt ra nhiều nhất, và câu trả lời không hoàn toàn là "có" hay "không". Trên thực tế, hiệu quả của tiếng ồn trắng đối với khả năng tập trung phụ thuộc vào từng cá nhân và ngữ cảnh cụ thể.

Kết quả tích cực:

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiếng ồn trắng có thể giúp cải thiện sự tập trung, đặc biệt với những người mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Một nghiên cứu trên tạp chí Frontiers in Human Neuroscience cho thấy tiếng ồn trắng giúp tăng cường khả năng hoạt động nhận thức và cải thiện hiệu suất làm việc ở nhóm đối tượng này.

Lý do chính là tiếng ồn trắng giúp "che lấp" những âm thanh gây xao nhãng không mong muốn. Não bộ con người thường xuyên bị phân tâm bởi những thay đổi đột ngột về âm thanh. Chẳng hạn, tiếng chuông điện thoại, tiếng gõ cửa hay tiếng đồng nghiệp nói chuyện có thể dễ dàng làm gián đoạn dòng suy nghĩ của bạn. Tiếng ồn trắng, với tần số đồng đều, tạo ra một bức tường âm thanh ổn định, giúp não bộ bỏ qua những thay đổi nhỏ, từ đó duy trì sự tập trung vào công việc đang làm. Nó giống như việc bạn đeo một chiếc "tai nghe chống ồn" tự nhiên, nhưng lại không hoàn toàn cách ly bạn khỏi môi trường xung quanh.

Kết quả gây "tranh cãi" và những hạn chế:

Mặc dù có những bằng chứng tích cực, không phải ai cũng nhận thấy hiệu quả của tiếng ồn trắng. Một số nghiên cứu khác lại cho rằng việc tiếp xúc quá lâu với tiếng ồn trắng có thể gây mệt mỏi thính giác, thậm chí làm giảm khả năng nghe trong một số trường hợp. Với người có thính lực bình thường và làm việc trong môi trường tương đối yên tĩnh, việc sử dụng tiếng ồn trắng có thể không cần thiết và đôi khi còn gây khó chịu.

Hơn nữa, nhiều nhà khoa học cho rằng việc phụ thuộc vào tiếng ồn trắng để tập trung có thể khiến não bộ mất đi khả năng tự điều chỉnh và thích nghi với các loại âm thanh tự nhiên.

2. Nguyên lý hoạt động của tiếng ồn trắng

Để hiểu rõ hơn về tác dụng của tiếng ồn trắng, chúng ta cần tìm hiểu về bản chất của nó.

• Định nghĩa: Tiếng ồn trắng là một loại âm thanh được tạo ra bằng cách kết hợp tất cả các tần số âm thanh mà tai người có thể nghe được, với cường độ bằng nhau. Nó được ví như ánh sáng trắng, là sự tổng hợp của tất cả các màu sắc. Âm thanh của tiếng ồn trắng nghe giống như tiếng "sù" đều đều, tương tự tiếng rè của TV cũ hay tiếng gió nhẹ.

• Nguyên lý che lấp (Masking Effect): Đây là nguyên lý cốt lõi giúp tiếng ồn trắng phát huy tác dụng. Khi một âm thanh không đổi (tiếng ồn trắng) được phát ra, nó sẽ che lấp những âm thanh đột ngột, có cường độ thấp hơn. Ví dụ, tiếng gõ phím máy tính hay tiếng thì thầm của người khác sẽ bị tiếng ồn trắng "nhấn chìm", khiến não bộ không còn chú ý đến chúng nữa.

3. Tiếng ồn trắng và tác dụng đối với giấc ngủ

Ngoài việc giúp tập trung, tiếng ồn trắng có tốt không cho giấc ngủ cũng là một câu hỏi quan trọng. Trong lĩnh vực này, tiếng ồn trắng đã chứng minh được hiệu quả rõ rệt hơn.

• Cải thiện chất lượng giấc ngủ: Tương tự như nguyên lý che lấp tiếng ồn, tiếng ồn trắng giúp tạo ra một môi trường âm thanh ổn định, giúp não bộ thư giãn và dễ dàng đi vào giấc ngủ hơn. Nó cũng ngăn chặn những tiếng ồn bất ngờ vào ban đêm (như tiếng xe cộ, tiếng chó sủa) làm gián đoạn giấc ngủ của bạn.

• Đối với trẻ sơ sinh: Tiếng ồn trắng được nhiều bậc cha mẹ sử dụng để giúp trẻ sơ sinh ngủ ngon hơn. Nó mô phỏng âm thanh quen thuộc trong bụng mẹ, mang lại cảm giác an toàn và dễ chịu cho bé. Tuy nhiên, có một số lưu ý quan trọng về tác hại của tiếng ồn trắng cho trẻ sơ sinh nếu sử dụng không đúng cách.

4. So sánh tiếng ồn trắng với các loại âm thanh khác

Trên thực tế, tiếng ồn trắng chỉ là một trong nhiều loại "tiếng ồn màu" (colored noise). Mỗi loại có một đặc điểm và tác dụng riêng:

• Tiếng ồn trắng (White Noise): Tần số đều, giống tiếng "sù" nhẹ. Thường được dùng để che lấp tiếng ồn.

• Tiếng ồn hồng (Pink Noise): Tần số thấp hơn, nghe êm dịu hơn tiếng ồn trắng, giống tiếng mưa rơi hay tiếng thác nước. Tiếng ồn hồng được nhiều nghiên cứu đánh giá cao hơn tiếng ồn trắng trong việc cải thiện chất lượng giấc ngủ sâu.

• Tiếng ồn nâu (Brownian Noise): Tần số thấp nhất, nghe ấm và trầm hơn, giống tiếng gầm của sóng biển. Thường được sử dụng để thư giãn.

• Âm thanh tự nhiên (Natural Sounds): Tiếng chim hót, tiếng suối chảy, tiếng sóng biển... thường được dùng để thiền định và thư giãn.

5. Ai không nên sử dụng tiếng ồn trắng quá nhiều?

Mặc dù có nhiều lợi ích, việc sử dụng tiếng ồn trắng không phải lúc nào cũng tốt. Dưới đây là những trường hợp cần cẩn trọng:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Mặc dù tiếng ồn trắng có thể giúp bé ngủ, nhưng nếu lạm dụng, đặc biệt là bật với âm lượng quá lớn hoặc có nên bật tiếng ồn trắng cả đêm, nó có thể gây ra tác hại của tiếng ồn trắng như làm ảnh hưởng đến sự phát triển thính giác của trẻ. Các chuyên gia khuyến cáo chỉ nên sử dụng tiếng ồn trắng trong thời gian ngắn và với âm lượng thấp (dưới 50 decibel, tương đương tiếng mưa rào nhẹ). Nên cho trẻ nghe tiếng ồn trắng trong bao lâu? Tốt nhất là chỉ bật khi bé đang quấy khóc hoặc khó ngủ, và tắt đi khi bé đã chìm vào giấc.

• Người có thính lực bình thường: Việc phụ thuộc vào tiếng ồn trắng để tập trung có thể làm giảm khả năng tự thích nghi của não bộ với môi trường xung quanh.

• Người có bệnh lý về tai: Những người mắc các bệnh như ù tai, thính giác quá nhạy cảm nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

• Người bị căng thẳng mãn tính: Một số trường hợp, tiếng ồn trắng có thể gây ra cảm giác căng thẳng thay vì thư giãn.

Kết luận tiếng ồn trắng có giúp tập trung không, tiếng ồn trắng là một công cụ hữu ích nhưng không phải là "thần dược" cho mọi vấn đề. Tùy thuộc vào mục đích sử dụng (tập trung hay ngủ), bạn cần lựa chọn loại âm thanh phù hợp và sử dụng một cách khoa học để tránh những tác dụng phụ không mong muốn.