Van tiết lưu tủ lạnh có tác dụng gì? 3 sự thật thợ lạnh giấu nhẹm khách

Van tiết lưu tủ lạnh là một bộ phận nhỏ nhưng đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong hệ thống làm lạnh của tủ lạnh. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về chức năng của nó. Hãy cùng Điện máy Htech khám phá những bí mật về van tiết lưu và tại sao nó lại cần thiết cho sự hoạt động của tủ lạnh nhé!

Vai trò van tiết lưu trong làm lạnh
Để hiểu vai trò van tiết lưu trong làm lạnh, chúng ta cần nhìn vào nguyên lý cơ bản của hệ thống làm lạnh trong tủ lạnh:

• Môi chất lạnh (gas lạnh): Môi chất lạnh luân chuyển liên tục trong hệ thống kín của tủ lạnh.

• Máy nén (Block): Máy nén có nhiệm vụ nén môi chất lạnh từ dạng khí áp suất thấp lên dạng khí áp suất cao, nhiệt độ cao.

• Dàn nóng (Condenser): Môi chất lạnh áp suất cao, nhiệt độ cao đi qua dàn nóng (thường ở phía sau tủ lạnh hoặc trong thân tủ). Tại đây, nhiệt lượng được thải ra môi trường bên ngoài, khiến môi chất lạnh nguội đi và ngưng tụ thành dạng lỏng, nhưng vẫn giữ áp suất cao.

• Van tiết lưu (Expansion Valve): Đây chính là nơi môi chất lạnh dạng lỏng, áp suất cao được điều tiết. Van tiết lưu làm giảm đột ngột áp suất của môi chất lạnh, khiến nó chuyển sang dạng lỏng-khí hỗn hợp ở áp suất và nhiệt độ rất thấp.

• Dàn lạnh (Evaporator): Môi chất lạnh dạng lỏng-khí áp suất thấp, nhiệt độ thấp đi vào dàn lạnh (nơi làm mát tủ lạnh). Tại đây, nó hấp thụ nhiệt từ không khí trong tủ, bay hơi trở lại thành dạng khí áp suất thấp, nhiệt độ thấp. Quá trình bay hơi này tạo ra hiệu ứng làm lạnh.

• Quay về máy nén: Môi chất lạnh dạng khí áp suất thấp lại quay về máy nén để bắt đầu một chu trình mới.

Như vậy, van tiết lưu đóng vai trò cực kỳ quan trọng, nó là cầu nối giữa dàn nóng và dàn lạnh, giúp giảm áp suất môi chất lạnh để quá trình bay hơi và hấp thụ nhiệt có thể diễn ra hiệu quả ở dàn lạnh.

Cấu tạo van tiết lưu tủ lạnh

Cấu tạo van tiết lưu tủ lạnh có thể khác nhau đôi chút tùy loại, nhưng phổ biến nhất trong tủ lạnh gia đình hiện nay là loại ống mao (capillary tube) hoặc van tiết lưu nhiệt điện tử (TEV) ở các dòng cao cấp.

Ống mao (Capillary Tube) - Phổ biến nhất trong tủ lạnh gia đình:

• Cấu tạo: Thực chất không phải là một "van" có thể điều chỉnh mà là một ống đồng có đường kính rất nhỏ (khoảng 0.5-2mm) và chiều dài lớn (vài mét), được cuộn lại thành lò xo hoặc zích zắc.

• Nguyên lý hoạt động của van tiết lưu tủ lạnh (ống mao): Môi chất lạnh dạng lỏng từ dàn nóng đi vào ống mao. Do đường kính rất nhỏ và chiều dài lớn, môi chất lạnh bị cản trở dòng chảy, làm giảm đột ngột áp suất. Khi áp suất giảm, một phần môi chất sẽ bay hơi, tạo ra hỗn hợp lỏng-khí ở nhiệt độ rất thấp trước khi đi vào dàn lạnh.

• Ưu điểm: Đơn giản, rẻ tiền, bền bỉ, không có bộ phận chuyển động nên ít hỏng hóc.

• Nhược điểm: Khả năng điều tiết môi chất không linh hoạt theo tải nhiệt, chỉ cố định.

Van tiết lưu nhiệt (Thermostatic Expansion Valve - TEV) - Ít phổ biến hơn trong tủ lạnh gia đình, thường dùng trong hệ thống lạnh lớn:

• Cấu tạo: Phức tạp hơn ống mao, bao gồm:

  • Thân van: Có một lỗ tiết lưu nhỏ.

  • Bộ phận cảm biến nhiệt (Bulb): Chứa môi chất lạnh riêng, được đặt ở cuối dàn lạnh để cảm nhận nhiệt độ môi chất lạnh đi ra.

  • Màng ngăn (Diaphragm): Nối với bộ phận cảm biến và kim van.

  • Kim van (Needle valve): Điều chỉnh độ mở của lỗ tiết lưu.

  • Lò xo điều chỉnh: Giữ kim van ở vị trí ban đầu.

• Nguyên lý hoạt động: Khi nhiệt độ môi chất lạnh ra khỏi dàn lạnh thay đổi (do tải nhiệt trong tủ thay đổi), áp suất trong bộ phận cảm biến nhiệt cũng thay đổi. Áp suất này tác động lên màng ngăn, điều chỉnh độ mở của kim van, từ đó điều tiết lượng môi chất lạnh đi vào dàn lạnh. Điều này giúp hệ thống hoạt động hiệu quả hơn, tiết kiệm năng lượng hơn.

Van tiết lưu nằm ở đâu? Dù là ống mao hay TEV, van tiết lưu đều được đặt giữa dàn nóng (bộ phận ngưng tụ) và dàn lạnh (bộ phận bay hơi) của tủ lạnh, thường nằm gần vị trí ống dẫn môi chất từ dàn nóng đi vào trong khoang tủ lạnh.

Van tiết lưu tủ lạnh có tác dụng gì?

Tác dụng của van tiết lưu tủ lạnh
Van tiết lưu tủ lạnh có tác dụng gì là câu hỏi cốt lõi. Chức năng chính của van tiết lưu là điều tiết và giảm áp suất của môi chất lạnh từ trạng thái lỏng áp suất cao, nhiệt độ cao sau dàn nóng, xuống trạng thái lỏng-khí hỗn hợp áp suất thấp, nhiệt độ thấp trước khi đi vào dàn lạnh.

Cụ thể, van tiết lưu thực hiện các vai trò sau:

• Giảm áp suất đột ngột: Đây là chức năng quan trọng nhất. Khi môi chất lạnh từ dàn nóng (áp suất cao) đi qua van tiết lưu, nó sẽ bị giảm áp suất đột ngột. Sự giảm áp này làm cho nhiệt độ sôi của môi chất lạnh cũng giảm theo, về dưới nhiệt độ của không khí trong dàn lạnh.

• Tạo ra hiệu ứng bay hơi và hấp thụ nhiệt: Nhờ sự giảm áp suất và nhiệt độ, môi chất lạnh có thể dễ dàng bay hơi trong dàn lạnh. Quá trình bay hơi này sẽ thu nhiệt từ không khí bên trong tủ, làm cho không khí lạnh đi, từ đó làm lạnh thực phẩm và đồ uống. Nếu không có van tiết lưu, môi chất lạnh sẽ không thể bay hơi và làm lạnh hiệu quả.

• Kiểm soát lưu lượng môi chất lạnh: van tiết lưu tủ lạnh (đặc biệt là TEV) giúp kiểm soát lượng môi chất lạnh đi vào dàn lạnh, đảm bảo quá trình bay hơi diễn ra hoàn toàn và hiệu quả, tránh tình trạng "ngập lỏng" dàn lạnh (làm hỏng máy nén) hoặc "đói gas" (làm lạnh kém).

3 sự thật thợ lạnh giấu nhẹm khách

• Van tiết lưu (ống mao) rất hiếm khi hỏng hóc: Trừ khi bị tắc bẩn hoàn toàn, còn ống mao là bộ phận cực kỳ bền, hầu như không cần thay thế trong suốt vòng đời của tủ lạnh. Rất ít khi lỗi làm lạnh của tủ xuất phát từ bản thân ống mao. Thợ có thể "vẽ bệnh" hoặc đổ lỗi cho van tiết lưu để tăng chi phí sửa chữa.

• Tắc bẩn van tiết lưu là do hệ thống bẩn/dầu bẩn: Khi van tiết lưu (ống mao) bị tắc, nguyên nhân thường là do cặn bẩn, mạt kim loại hoặc dầu bôi trơn máy nén bị biến chất, lẫn tạp chất gây tắc nghẽn. Việc chỉ thông tắc hoặc thay ống mao mà không vệ sinh, xả rửa hệ thống kỹ lưỡng sẽ khiến tình trạng tắc lại tái diễn. Thợ có thể chỉ thông tắc sơ sài để bạn phải gọi lại sau một thời gian.

• Việc thông tắc/thay van tiết lưu đòi hỏi kỹ thuật cao: Dù nghe có vẻ đơn giản, nhưng việc thông tắc ống mao hoặc thay thế nó yêu cầu kỹ năng hàn ống đồng, hút chân không hệ thống và nạp lại môi chất lạnh đúng lượng. Nếu thợ làm không đúng quy trình (ví dụ: không hút chân không kỹ), hệ thống sẽ bị lẫn tạp chất, hơi ẩm, gây ra các lỗi làm lạnh khác sau này, thậm chí hỏng máy nén. Đây là lý do bạn cần chọn thợ uy tín, có tâm.

Dấu hiệu van tiết lưu tủ lạnh hỏng

Mặc dù hiếm khi hỏng, nhưng nếu van tiết lưu (đặc biệt là ống mao bị tắc) gặp vấn đề, tủ lạnh sẽ có các dấu hiệu sau:

• Tủ lạnh làm lạnh kém, không đủ độ lạnh: Đây là dấu hiệu phổ biến nhất. Thực phẩm không được làm lạnh đúng mức, dễ hư hỏng.

• Dàn lạnh (bên trong tủ) không đóng tuyết đều hoặc đóng tuyết ít: Một phần hoặc toàn bộ dàn lạnh không có lớp tuyết phủ, hoặc chỉ có tuyết ở đầu dàn, phần còn lại không lạnh.

• Đường ống từ van tiết lưu vào dàn lạnh bị đóng tuyết hoặc đông đá: Đây là dấu hiệu của sự tắc nghẽn một phần. Môi chất lạnh bị bay hơi sớm ngay tại vị trí tắc, gây đóng tuyết cục bộ.

• Ống hút về máy nén (đường hồi) bị nóng bất thường: Thay vì hơi lạnh hoặc mát, ống hút lại nóng. Điều này cho thấy môi chất lạnh không bay hơi hết trong dàn lạnh, hoặc máy nén đang hoạt động quá tải do thiếu gas hoặc tắc nghẽn.

• Máy nén chạy liên tục nhưng tủ không lạnh: Máy nén vẫn hoạt động nhưng không đạt được nhiệt độ yêu cầu, dẫn đến tốn điện và giảm tuổi thọ máy nén.

• Áp suất hút (gas hồi về máy nén) thấp bất thường: Chỉ có thợ có đồng hồ áp suất mới kiểm tra được dấu hiệu này.

Khi gặp các dấu hiệu trên, khả năng cao là hệ thống gas đang gặp vấn đề, trong đó có thể liên quan đến van tiết lưu (tắc nghẽn) hoặc thiếu gas.

Cách bảo trì van tiết lưu bền

Để van tiết lưu hoạt động bền bỉ và giúp tủ lạnh duy trì hiệu suất tối ưu, bạn cần thực hiện một số biện pháp bảo trì đơn giản:

• Bảo dưỡng tủ lạnh định kỳ:

  • Vệ sinh dàn nóng (condenser): Dàn nóng thường bám bụi bẩn, làm giảm khả năng tản nhiệt và gây áp suất cao bất thường trong hệ thống, ảnh hưởng gián tiếp đến van tiết lưu và máy nén. Hãy định kỳ hút bụi hoặc lau chùi dàn nóng (thường ở phía sau tủ) bằng chổi mềm hoặc máy hút bụi.

  • Vệ sinh dàn lạnh và khoang tủ: Giữ gìn vệ sinh trong tủ, tránh để bụi bẩn hoặc dị vật lọt vào các khe dàn lạnh.

• Không để tủ quá tải: Nhồi nhét quá nhiều thực phẩm sẽ khiến tủ lạnh phải hoạt động liên tục, tăng áp suất và nhiệt độ trong hệ thống, gây áp lực lên tất cả các linh kiện, bao gồm cả van tiết lưu của tủ lạnh.

• Tránh mở cửa tủ lạnh quá lâu hoặc quá thường xuyên: Việc này làm thất thoát hơi lạnh, khiến máy nén phải chạy nhiều hơn để bù nhiệt độ, làm hệ thống quá tải.

• Kiểm tra và thay thế bộ lọc gas (nếu có): Một số tủ lạnh có bộ lọc gas (phin lọc) đặt trước van tiết lưu để ngăn chặn cặn bẩn. Mặc dù hiếm khi thay thế, nhưng nếu hệ thống bị bẩn nặng, phin lọc có thể tắc, gây ảnh hưởng đến van tiết lưu. Tuy nhiên, việc này cần thợ chuyên nghiệp.

• Sử dụng dịch vụ sửa chữa chuyên nghiệp khi cần: Nếu tủ lạnh có dấu hiệu làm lạnh kém hoặc hỏng hóc, hãy gọi thợ sửa chữa uy tín. Tránh tự ý sửa chữa hoặc thêm gas nếu không có chuyên môn, vì điều này có thể gây hỏng hóc nặng hơn cho hệ thống, bao gồm cả van tiết lưu.

Bằng cách hiểu rõ van tiết lưu tủ lạnh có tác dụng gì và áp dụng các biện pháp bảo trì chung cho tủ lạnh, bạn có thể kéo dài tuổi thọ cho thiết bị và tránh được những sự cố không đáng có, giúp chiếc tủ lạnh yêu quý của bạn hoạt động hiệu quả trong nhiều năm.